Wanneer u het basis “onderwijs” heeft gevolgd zult u ervaren, dat sommige delen u bekend voorkomen. Dat is enerzijds voor ons een compliment want dan hebben wij het u helder uitgelegd, anderzijds is het een noodzakelijk kwaad, want we gaan nu dieper op de stof in en moeten wij soms terug grijpen op eerder verworven kennis.
Schmidt-Pechan, Porro, Perger en Abbe König prisma verrekijkers:
Technisch gesproken qua bouwconstructie bestaan er momenteel 4 soorten prisma verrekijkers.
Schmidt-Pechan en Abbe König prisma’s vallen onder het roof/dakkant principe, Porro en Perger onder het Porro prisma principe.
Tot 1987 waren met Porro prisma uitgeruste verrekijkers qua contrast superieur aan met dakkant prisma’s uitgevoerde verrekijkers. In dat jaar bracht Zeiss voor het eerst op het prisma van hun dakkant verrekijkers een Phase coating aan waardoor het contrast van een gelijke scherpte werd als die van de met een Porro prisma uitgevoerde verrekijker.
Bij porro verrekijkers liggen de prisma’s naast elkaar, terwijl deze bij de dakkant versie in elkanders verlengde liggen. Dit heeft voor de roof versie tot gevolg, dat zij lichter van gewicht en ranker van constructie zijn dan hun porro collega’s. In feite bestaat elke verrekijker uit twee tubussen (buizen), die tot één geheel wordt gevormd door een brug/scharnier.
Deze brug kan van een open of van een gesloten versie zijn.
Een open brug is constructief zo gemaakt dat er een dubbel scharnierpunt tussen beide tubussen ontstaat, waar een gesloten brug één scharnierpunt kent. Scherpstelling gebeurt via een focusseerknop die vóór, achter of midden in zo’n brug ligt.
Wat u doet is in feite niets anders dan mechanisch de afstand van het oculair ten opzichte van het objectief te wijzigen waardoor juist het brandpunt van het licht, dat uit de kijker tot u komt, uw netvlies raakt. Het gevolg is, dat u een haarscherp beeld voorgeschoteld krijgt.
De meeste Porro modellen werken met een oculair scherpstelling. Draait u aan de focusseerknop bij een kijker van dit principe dan ziet u dat de oculairbrug zich qua afstand daadwerkelijk wijzigen ten opzichte van de behuizing. Het oculair beweegt. Dit maakt de kijker uiterst gevoelig voor stof en gruis. En ondanks het feit dat de fabrikant een limited life time warrenty, oftewel een 30-jarige garantie geeft op de verrekijker bij constructiefouten, geeft deze garantie geen dekking bij slijtage c.q. disfunctioneren van uw kijker t.g.v. dit euvel. Laat u de kijker tegen een tafel stoten en het is nu net toevallig (de wet van Murphy) met het oculairbrug gedeelte, dan is deze hoogst waarschijnlijk krom, oftewel uw kijker is “scheel”. Gezien de prijs- kwaliteitsverhouding is hij ook gelijk total loss. Scherpstelling kan stroef gaan verlopen door ophopend vuil dan wel uitdrogend vet. Bij nagenoeg alle dakkant verrekijkers is dit niet het geval.
Scherpstelling gebeurt in het inwendige van de kijker. Volledig ongevoelig voor stof en/of gruis. Uiteraard heeft dit weer gevolgen voor de aanschafprijs.
Het objectief is bij een hogere kwaliteit verrekijker altijd uitgevoerd als een achromatisch doublet of een apochromatisch triplet. Een doublet bestaat uit twee verkitte lenzen waardoor de kleurschifting van twee kleuren is gecorrigeerd. Bij een triplet zijn het er dus drie, zowel in lenzen als in kleuren. Objectieven worden gevat in een objectiefring, die op zijn beurt weer wordt bevestigd aan de tubus. Deze zijn altijd enigszins conisch gevormd aangezien de uiteinden niet mogen werken als een soort diafragma en ook de stralengang van het licht mag niet worden beïnvloed. Daarom is de binnenzijde van de tubus altijd mat-zwart van kleur en tevens glad of geribbeld uitgevoerd. Dit is uitsluitend gedaan om te voorkomen dat het schuin inkomende licht vanaf de randen van het objectief (en zodoende een grote hoek maakt op de hoofdas die loodrecht op het midden van de lens staat) door reflectie de kwaliteit van het beeld ernstig nadelig beïnvloedt.
Afkortingen en hun betekenis:
Op de verpakking en/of op de kijker zelf kunt u de letters CF tegen komen. Deze aanduiding staat voor Central Focus. Deze kijker is voorzien van een hierboven genoemde focusseerknop waarmee u de kijker centraal scherp kunt stellen. Afzonderlijk hiervan kunt u hierna de linker of rechter oculair-ring verdraaien om eventuele dioptrie verschillen tussen beide ogen te compenseren. U kunt aan deze oculair ring draaien vanaf neutraal tot + of – in oplopende dioptrieën.
Er kan echter ook IF staan, wat Induvidual Focus betekent.
U kunt de betreffende kijker uitsluitend scherp stellen door beide oculair-ringen afzonderlijk van elkaar te verdraaien totdat u een scherp beeld hebt bewerkstelligd en wel volgens hetzelfde principe als hierboven omschreven. Het voordeel van een “IF kijker “is, dat deze eenmaal scherpgesteld, vanaf zo’n 50 meter tot oneindig aan toe een scherp beeld produceert, terwijl een “CF kijker“ telkenmale scherp moet worden gesteld. IF kijkers vinden we vooral in de watersport al dan niet voorzien van een ingebouwd (verlicht) kompas. Ze zijn uitermate geschikt voor kortstondige observaties, aangezien uw oogspieren het werk doen. Het is dus wel vermoeiender kijken. Niet geschikt voor langdurige observaties dus.
Jagers doen er ook wel hun voordeel mee, aangezien zij het wild aan moeten spreken (jagerslatijn voor gewoon bekijken) dat zich op verschillende afstanden kan laten zien. Om dan telkenmale de kijker te moeten instellen is niet zo handig, aangezien de tijd daarvoor nog wel eens wil ontbreken. Zoals gezegd, geschikt voor jonge mensen met een (nog) hoog accommoderend vermogen, voor ouderen veel minder geschikt. Voor “vogelaars” ronduit ongeschikt vanwege de continu variërende waarnemingsafstanden.
Heeft een voor maritieme doeleinden geschikte kijker de aanduiding IFC, dan staat de C voor Compass.
De stuurman zal met een hand door de kijker de letters en/of cijfers van de boei scherp waar kunnen nemen, ongeacht de afstand en zonder zijn andere hand van het roer af te hoeven nemen om de kijker scherp te stellen en tegelijkertijd een kompasmeting kunnen verrichten.
Staat er op de verpakking een D of een Z vermeld dan betekent dit niets anders dan een modelaanduiding. D staat voor Dakkant oftewel Roof. Z staat voor Porro.
Alle heden ten dage gefabriceerde kijkers zijn voorzien van coatings op één of meerdere lenzen.
Zou dit niet het geval zijn dan zou de lichttransmissie abominabel zijn.
Lichttransmissie verlies door reflectie en/of absorptie van 20% van één enkele lens is normaal, reken maar uit wat er met uw kijker gebeurt waar minimaal zes lenzen in zitten.
Pas tijdens de 2e Wereldoorlog slaagde men er in om een single layer coating van magnesium fluoride op een enigszins capabele wijze op de lenzen te dampen. Dit komt omdat de dikte van de coating zo’n 137 nanometer diende te bedragen wilde het effectief zijn en om dat te kunnen bereiken kwam er toch een ietsepietsje meer bij kijken dan het grofweg tussen duim en wijsvinger strooien van wat poeder op wat lenzen en dit te laten verdampen.
In 1978 vond Zeiss de Multi Layer coating uit.
Op de verpakking wordt ook vaak de mate van coating aangegeven. U kunt bijvoorbeeld de term FMC oftewel Fully Multi Coated tegenkomen.
Dit is niets meer dan een marketing-technische benadering om er een bepaalde zogenaamde superieure kwaliteit mee te benadrukken.
C houdt in dat de kijker een air to glass coating heeft, wat zoveel wil zeggen dat daar waar lucht de lens raakt deze lens is voorzien van een éénlaagse coating van een dikte van 137 nm.
Kijkt men naar de objectieflens van zo’n model dan is deze blauwig van kleur.
Met MC bedoelt men Multi Coated. De lenzen van deze kijker zijn voorzien van een meerlaagse coating.
Sommige lenzen zijn, volgens de fabrikant, voorzien van een Ruby Red Infrared coating.
Volgens technische specificaties zouden deze moeten werken als een soort polaroidfilter waardoor de glinstering van het zonlicht op het water wordt weggefilterd, zodat men een drijvend object (de eend?) beter kan waarnemen. Misschien kent u ze wel. Deze kijkers hebben een fel rode coating op het objectief. Men wil ze nog wel eens tegenkomen in de duinen ter hoogte van de naaktstranden waar men verwoedt op jacht is naar het aldaar veelvuldig voorkomende roodborstje. Men kan deze kijkers zelf goed detecteren, want als de zon op deze coating weerkaatst krijgt men het effect dat gelijk staat aan dat van twee brandende remlichten. In de natuur (of waar dan ook) absoluut niet aan te raden.
Wilt u echt bewijzen dat u van dit verhaal tot nu toe niets hebt opgestoken, dan moet u zich deze kijker maar bij de plaatselijke dump-shop gaan aanschaffen. Dit soort coatings zal u tevergeefs zoeken op de kijkers van de betere merken.
Waterproof
Op de verrekijker en ook op de verpakking kunt u de term Nitrogene filled en/of waterproof tegenkomen.
Niet elke als “waterdichte kijker” gepresenteerde kijker is ook daadwerkelijk waterdicht. We zullen ze de revue later passeren in opeenvolgende mate van “waterdichtheid “.
De niet waterdichte kijker van 7 Euro zijn te koop zijn bij Action, Dirkson, ALDI , Lidl en dat soort grootgrutters als publiekstrekkend goed. Loopt u er mee in de regen, dan bestaat de kans dat u thuis tot de ontdekking komt dat u een aquarium hebt gekocht in plaats van een verrekijker, alleen zijn ze vergeten u er een goudvis bij te leveren.
De spatwater, oftewel regenwaterdichte kijker waar weliswaar waterproof op staat maar die ook de term O-ring sealed gebruiken.
Dit wil niets anders zeggen, dan dat deze kijkers tegen regendruppels kunnen. U komt niet met een aquarium thuis, maar draagt u deze kijker bij koude omstandigheden, om wat voor reden dan ook, onder uw jas (daar is het lekker warm) en u wilt hem gebruiken in diezelfde koude buitenlucht dan zal u tot de conclusie komen dat het wel ineens erg mistig is geworden. In uw kijker treedt condens op, aangezien de O-ringen wel vloeibaar vocht tegenhouden maar geen damp. Daar waar u nog met uw 7 Euro kijker, met het inwendig aanwezige vloeibare regenwater, de condens nog zou kunnen wegspoelen, zit er dat bij deze categorie kijkers helaas niet in.
De waterproof, oftewel de zogenaamde waterdichte kijkers. Deze kijkers verduren elke regenbui probleemloos. Laat u de kijker per ongeluk in de bagger vallen (wet van Murphy) dan kunt u deze zonder problemen onder de douche schoonspoelen.
Daar waar de spatwaterdichte kijker nu zou vollopen, houdt deze kijker hier probleemloos stand. Zij zijn echter niet condens vrij.
Waterproof EN nitrogene filled.
Deze kijkers zijn EN waterdicht EN volledig condensvrij aangezien er tussen de lenzen een overdruk van minimaal 0.3 atmosfeer 100% droog nitrogene gas is aangebracht, waardoor deze kijkers volledig ongevoelig zijn voor vocht, stof en wat dies meer zij!!
Het merk STEINER is voor zover ons bekend het enige merk dat op een aantal modellen ook nog eens een uitwendig ventiel heeft geplaatst, waardoor men de benodigde druk (bij optredend drukverlies) kan herstellen. Op zich natuurlijk een loffelijk streven, maar optredend condens in een dergelijke kijker valt altijd onder de garantie. De kijker zal en uit elkaar en gedroogd moeten worden. Tevens zullen de lenzen van alle aanslag gereinigd moeten worden. Het simpelweg “vullen” via het ventiel volstaat echt niet.
Het grootste voordeel, buiten het condensvrije, van waterdichte en nitrogene filled kijkers is, dat ze ook overboord mogen vallen en toch nog waterdicht blijven. Murphy’s law wordt hier opgerekt! Bij een 0.3 atm. kijker is deze dus tot max. 2 meter onder water waterdicht. Is de bodem verder dan 2 meter verwijderd van het wateroppervlak dan treedt de wet van de 7 Euro kijker in werking.
Sommige kijkers zijn opgewaardeerd tot 0.5 atmosfeer overdruk. Dit houdt dus in tot op 4 meter diepte waterdicht. U zult zich nu misschien afvragen waarom de fabrikanten de kijkers niet tot pak ‘m beet 20 meter waterdicht maken. Technisch is dit allemaal geen enkel probleem. Het houdt dan wel in dat deze kijkers constructief de overdruk van 3 atmosfeer overdruk aan moet kunnen. Dit brengt gewichtsconsequenties met zich mee waar niemand op zit te wachten. Na vier meter diepte zit je al gauw aan een persluchtduiker vast.
In de tropen, bij helder water, is het vinden van ons kostbare bezit niet zo’n punt maar in Nederlandse contreien met “zwart water” wordt het toch een ander verhaal.
Goed, we zijn nu aangekomen bij de coatings die er zoal op uw aan te schaffen kijker kunnen zitten.
In dit hoofdstuk zullen wij van het voortgezet onderwijs promoveren naar de Universiteit van Verrekijkerkunde te Maarssen.